هر آنچه باید از شهرک‌نشین‌های اسراییلی بدانید

طبق گزارش‌های سازمان ملل، با آغاز حملات بی‌سابقه اسراییل به نوار غزه از هفتم اکتبر، حملات شهرک‌نشینان علیه فلسطینی‌ها در کرانه باختری اشغالی و بیت المقدس شرقی، بیش از دو برابر شده و از میانگین سه حادثه به ۸ حادثه در روز رسیده است. افزایش حملات خشونت‌بار شهرک‌نشین‌های اسراییلی در ۳۹ هفته گذشته، صدها فلسطینی را در بحبوحه بمباران غزه ناچار به ترک خانه‌هاشان کرده است.

این اخبار، نام «شهرک‌نشین‌ها» و مقوله شهرک‌نشینی را دوباره در فضای عمومی مطرح کرده است. به همین بهانه، با گردآوری داده‌هایی از سازمان ملل و گزارش‌های تحقیقی شبکه «الجزیره»، تاریخچه، چیستی و چگونگی حضور این شهرک‌نشین‌ها را در مناطق اشغالی واکاوی خواهیم کرد.

شهرک‌نشین‌ها چه کسانی هستند؟

شهرک‌نشین‌ها، شهروندان اسراییلی‌اند که در زمین‌های شخصی (زمین‌هایی که متعلق به یک دولت نبوده و متعلق به اشخاص حقیقی است) متعلق به فلسطینی‌ها در کرانه باختری اشغالی و بیت المقدس شرقی زندگی می‌‌کنند. اکثر قریب به اتفاق شهرک‌ها نیز به طور کامل یا جزئی، در زمین‌های فلسطینی‌ها ساخته شده‌اند.

به طور کلی، بیش از ۷۰۰هزار شهرک‌نشین یعنی معادل حدود ۱۰درصد از جمعیت ۷ میلیون نفری اسراییل، امروز در ۱۵۰ شهرک و ۱۲۸ پایگاه-محله در کرانه باختری اشغالی و بیت المقدس شرقی زندگی می‌کنند. ساخت شهرک‌ها نیازمند اجازه و صدور مجوز از سوی دولت اسراییل است اما پایگاه-محله‌ها بدون مجوز دولت ساخته می‌شوند. گستردگی این محله‌ها که در واقع شهرک‌های غیرقانونی‌اند، می‌تواند از یک کانکس کوچک چند نفره تا یک جامعه تا ۴۰۰ نفر متغیر باشد.

برخی از شهرک نشینان به دلایل مذهبی به سرزمین‌های اشغالی نقل مکان می‌کنند و برخی دیگر به دلیل هزینه‌های نسبتاً پایین‌تر معیشتی و مشوق‌های مالی ارائه‌شده توسط دولت به شهرک‌نشینی روی می‌آورند. به گزارش الجزیره، حدود یک‌سوم از مجموع جمعیت شهرک‌نشین‌ها را یهودیان «اولترا ارتدوکس» تشکیل می‌دهند.

به گفته مرکز تحقیقاتی «پیو»، بیشتر یهودیان اسراییلی ساکن در کرانه باختری معتقدند که ساخت شهرک‌ها امنیت اسراییلی‌ها را تقویت می‌کند. به عبارت بهتر، شهرک‌ها در واقع با محدود کردن گستره‌ی جابه‌جایی فلسطینی‌ها و تضعیف حیات سرزمین فلسطین، به عنوان حائلی در برابر مخاطرات امنیتی و ارضی ارسراییل عمل می‌کنند. با این حال اما استدلال برخی نظریه پردازان جناح چپ اسراییلی این است که گسترش شهرک‌سازی، در نهایت راه‌حل دو دولت-دو ملت و در نتیجه چشم‌انداز صلح اسرائیل را از بین می‌برد.

اولین شهرک ها چه زمانی ساخته شد؟

اسرائیل درست پس از تصرف کرانه باختری، بیت المقدس شرقی و نوار غزه در جنگ ۶ روزه در سال ۱۹۶۷، نخستین شهرک‌سازی‌ها را آغاز کرد. در سپتامبر ۱۹۶۷، بلوک عتصیون یا گوش (جوش) عتصیون در حبرون، اولین شهرک ساخته شده در کرانه باختری اشغالی بود. امروز بیش از ۴۰هزار اسراییل در این شهرک زندگی می‌کنند. کِفار عتصیون نیز یکی از قدیمی‌ترین شهرک‌ها و کیبوتص‌های اسراییلی است که حدود هزار نفر را در خود جای داده است. «مودیعین عیلیت»، با حدود ۸۲ هزار ساکن، در حال حاضر پرجمعیت‌ترین شهرک اسراییلی است. شهرک‌نشین‌های این شهرک به طور عمده از یهودی‌های افراطی‌اند.

استمرار اجرای این سیاست توسط دولت‌های اسرائیل منجر به افزایش جمعیت شهرک‌نشینان در سرزمین‌های اشغالی شده است. کار به جایی رسیده است که حدود ۴۰درصد از اراضی اشغالی کرانه باختری اکنون در انحصار شهرک‌ها است. به گفته منتقدان، این شهرک‌ها همراه با شبکه‌ای گسترده از ایست‌های بازرسی برای فلسطینی‌ها، عملاً بخش‌های فلسطینی کرانه باختری را از یکدیگر جدا می‌کند و چشم‌انداز یک کشور مجاور را تقریباً غیرممکن کرده است.

تاریخ اولین سکونتگاه یهودیان در فلسطین به اوایل قرن بیستم باز می‌گردد. دورانی که یهودیان در نتیجه تبعیض گسترده، آزار مذهبی و قتل عام در اروپا، سلسله مهاجرت‌شان را آغاز کردند. جمعیت فلسطینِ تحت استعمار آن زمان را اعراب به همراه اقلیت کوچکی از یهودی‌ها تشکیل می‌داد. مهاجرت دسته‌جمعی یهودیان به فلسطین موجب قیام اعراب و خلق خشونت‌های به هم‌پیوسته و متسمر شد. در سال ۱۹۴۸، شبه نظامیان مسلح صهیونیست، حدود ۷۵۰هزار فلسطینی را «پاکسازی نژادی» کردند.

آیا شهرک نشینان مورد حمایت دولت هستند؟

هدف اصلی دولت اسراییل از شهرک‌سازی در سزمین‌های اشغالی، در عمل گسترش وسعت محل زیست اسراییلی‌ها بود. نهادها و سازمان‌های اسراییلی، برای نظارت، گزارش وقایع و محدود کردن ساخت‌وسازهای فلسطینی در منطقه C، سالانه حدود ۵ میلیون دلار به شهرک‌نشینان کرانه باختری اعطا می‌کند. این پول در راستای استخدام بازرسان، خرید هواپیماهای بدون سرنشین، ثبت تصاویر هوایی، خرید تبلت‌ها و وسایل نقلیه استفاده می‌شود. در ماه آوریل سال جاری، مقامات اسرائیلی خواستار افزایش این مبلغ تا ۱۰ میلیون دلار در بودجه دولتی اسراییل شدند.

ارتش اسرائیل در سال‌های اخیر، خط تلفنی را به نام «اتاق جنگ C» برای تماس شهرک‌نشین‌ها راه اندازی کرده تا ساخت‌وساز فلسطینی را در آن منطقه گزارش کنند.

توجیهِ یک جنایت!

دولت اسرائیل با وضع چند قانون، به شهرک نشینان اجازه داده تا سرزمین‌های فلسطین را تصرف کنند. این دولت، حدود ۲۶درصد از اراضی کرانه باختری را به عنوان «زمین دولتی» اعلام کرده که می‌توان در آن شهرک‌سازی کرد. اسراییلی‌ها از سوی دیگر، از ابزارهای شبه‌قانونی برای مصادره اموال فلسطینی‌ها برای تامین نیازهای عمومی‌شان مثل جاده‌ها، شهرک‌ها و پارک‌ها استفاده کرده است. همچنین سازمان‌های به ظاهر غیر دولتی اسراییلی، با استفاده از خلاءهای موجود در قوانین زمین، بیرون راندن فلسطینی‌ها از سرزمین‌شان را تسهیل می‌کنند. مقامات اسرائیلی همچنین به طور مرتب، اموال فلسطینی‌ها را با توجیه «فقدان مجوز ساخت‌وساز یا فقدان اسناد مالکیت» مصادره و تخریب می‌کنند.

به طور کلی، جمعیت شهرک‌ها در کرانه باختری و بیت‌المقدس شرقی از حدود ۲۵۰هزار نفر در سال ۱۹۹۳ به نزدیک به ۷۰۰هزار نفر در سپتامبر امسال رسید.

آیا شهرک‌سازی‌های اسراییلی مطابق قوانین بین‌المللی است؟

پاسخ ساده است: خیر. همه شهرک‌ها و پایگاه‌-محله‌ها، با نقض کنوانسیون چهارم ژنو، از منظر قوانین بین‌المللی غیرقانونی تلقی می‌شوند. این کنوانسیون، قدرت‌های اشغالگر را از انتقال جمعیت خود به منطقه‌ای که اشغال کرده، منع می‌کند. این شهرک‌ها در واقع، مناطقی از حاکمیت اسرائیل‌اند که کرانه باختری اشغالی را تکه تکه کرده‌اند و تشکیل هر کشور فلسطینی را در آینده ناممکن کرده‌اند.

سازمان ملل متحد نیز با صدور قطعنامه‌ها و آرای متعدد این اقدام اسراییلی‌ها را محکوم کرده است. شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۶ با صدور قطع‌نامه‌ای به صراحت اعلام کرد که شهرک‌سازی‌ها هیچ اعتبار قانونی ندارند

اسرائیل چگونه کرانه باختری را کنترل می‌کند؟

دولت اسراییل، با توجیه‌های امنیتی، با کشیدن دیواری به طول بیش از ۷۰۰کیلومتر در امتداد کرانه باختری، تردد بیش از ۳ میلیون فلسطینی را در کرانه باختری اشغالی و بیت‌المقدس شرقی محدود کرده‌است. این دیوار، جریان عادی بسیاری از فلسطینی‌ها را مختل کرده‌است. برای مثال، کشاورزان فلسطینی باید برای دسترسی به زمین های خود، مجوزهایی را از دولت اسراییل دریافت کنند. مجوزهایی که باید مدام تمدید شوند و می‌توانند بدون توضیح، برای همیشه باطل شوند.

امروز حدود ۲۷۰ هکتار از کل ۲۹۱ هکتار روستای فلسطینی «وادی فوقین» در نزدیکی بیت لحم، تحت کنترل اسرائیل است.

علاوه بر دیوارهای حایل، بیش از ۷۰۰ مانع عبور و مرور، از جمله ۱۴۰ ایست بازرسی در سراسر کرانه باختری، دیگر ابزار سلطه‌جویی اسراییل در این منطقه است. امروز حدود ۷۰ هزار فلسطینی دارای مجوز کار، ناچارند تا در رفت و آمد‌های روزانه از این پست‌های بازرسی عبور کنند. گروه‌ها و سازمان‌های حقوق‌بشری، این شیوه‌ از سلطه‌گری اسراییلی را مصداق روشن آپارتاید توصیف می‌کنند.

افزایش خشونت شهرک‌نشینان با آغاز جنگ ۷ اکتبر

همزمان با ادامه جنایات جنگی اسراییل در غزه از ۷ اکتبر تا امروز، شهرک نشینان بیش از ۱۹۸ اقدام تهاجمی را در کرانه باختری رقم زده و حدود ۱۰۰۰ فلسطینی را مجبور به ترک خانه‌های خود کرده‌اند. «غسان دغلس»، یکی از مقامات تشکیلات خودگردان فلسطین که بر فعالیت شهرک‌نشینان نظارت می‌کند، به الجزیره گفته: «شهرک نشینان پیش از ۷ اکتبر نیز در کرانه باختری اشغالی مرتکب جنایاتی شده‌اند. با این حال، به نظر می‌رسد که حملات اسراییل از ۷ اکتبر به بعد، چراغ‌سبزی برای افزایش این جنایات بود».

الجزیره گزارش داده که در ۲۸ اکتبر، یک کشاورز فلسطینی در حال برداشت زیتون به ضرب گلوله شهرک‌نشینان در کرانه باختری به ضرب گلوله کشته شد. روستای «وادی السیق» در کرانه باختری اشغالی نیز ۲۰۰ ساکن داشت که در پی تهدیدهای شهرک نشینان در ۱۲ اکتبر، به کلی تخلیه شد.

بر اساس گزارش سازمان ملل، خشونت های شهرک‌نشینان اسرائیلی از سال ۲۰۲۲ تاکنون بیش از ۱۱۰۰ فلسطینی را در کرانه باختری اشغالی آواره کرده است.